Nút bần đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn chất lượng rượu vang, tác động đến hương vị, mùi thơm và hương vị tổng thể của rượu theo nhiều cách. Ảnh hưởng đáng kể nhất đến từ khả năng của nút bần trong việc điều chỉnh việc tiếp xúc với oxy với rượu theo thời gian. Trong bài viết hôm nay hãy cùng Rượu Tốt tìm hiểu sâu hơn tất tần tật về nút bần chai rượu vang nhé!
Nút bần bắt đầu trở thành vật liệu đóng chai được lựa chọn vào cuối những năm 1600 khi người ta có thể tạo ra những chai rượu thủy tinh với hình dạng và thiết kế gần như đồng nhất. Phải đến cuối những năm 1700, người ta mới tạo ra được những chiếc khui dễ sử dụng cho người yêu thích rượu vang hoặc chủ quán rượu.
Vào thời điểm đó trong lịch sử, nút bần đã thay thế nút rượu vang thủy tinh. Dù hoạt động khá tốt nhưng nút đậy chai rượu vang bằng thủy tinh không dễ mở nếu không làm vỡ chai rượu. Sự kết hợp giữa nút bần và chai rượu mở ra giai đoạn rượu vang hảo hạng cho thời kỳ hiện đại vì kể từ đó trở đi, rượu vang có khả năng ủ và phát triển trong chai.
Xem thêm: Tại Sao Nút Chai Hay Bị Hỏng Khi Lưu Trữ Rượu Vang - Tại đây.
Điều thú vị là nút chai rượu vang và rượu vang hảo hạng có một điểm chung khác. Cây sồi bần phải có ít nhất 25 năm tuổi mới có thể thu hoạch nguyên liệu làm nút bần. Điều này giống với độ tuổi của các cây nho ở nhiều vùng rượu vang ngon nhất thế giới.
Nút bần trở nên phổ biến hơn chút sau khi những chai rượu thủy tinh bắt đầu trở nên phổ biến vì loại nút chai này có giá thành sản xuất thấp hơn và dễ mở hơn so với nút rượu vang thủy tinh. Theo thời gian, vào thế kỷ 17, nút chai rượu vang bằng vỏ gỗ sồi đã trở thành vật liệu đóng chai chính thức bởi người ta nhanh chóng phát hiện ra rằng nút bần có thể bịt kín rượu trong chai, làm chậm quá trình oxy hóa, giúp rượu lão hóa và phát triển chậm dần theo thời gian.
Hiện tượng này xảy ra vì nút bần chai rượu, hay nói đúng hơn là nút bần chất lượng cho phép một lượng oxy tối thiểu tràn vào trong rượu. Điều này rất quan trọng vì khi không khí tiếp xúc với rượu sẽ khiến rượu bị oxy hóa. Tuy nhiên, vẫn cần một lượng không khí tới thiểu để tiếp xúc với rượu vì đó là cách để rượu vang phát triển những đặc tính thứ cấp, trưởng thành cũng như loại bỏ những mùi thơm không mong muốn.
Nút bần được sản xuất từ vỏ cây sồi bần, trồng chủ yếu ở Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Loại cây này khá cao, có thể cao tới khoảng 18m và chu vi chiều rộng 4m khi hoàn toàn trưởng thành. Cây sồi bần sẽ tiếp tục tái sinh sau khi vỏ cây được thu hoạch để lấy gỗ làm nút chai rượu vang. Tuy nhiên, việc này cần có thời gian. Bởi vậy nên vỏ cây chỉ được thu hoạch theo chu kỳ 9 năm một lần hoặc lâu hơn thế. Để đảm bảo cùng một cây không được thu hoạch quá thường xuyên, sau khi vỏ cây được lấy đi, mỗi thân cây sẽ có đánh dấu màu trắng để người nông dân biết khi nào họ có thể thu hoạch thêm một lần nữa.
Sau khi thu hoạch, vật liệu thô cần thời gian để khô. Vì vậy, vỏ cây sẽ được đặt trên các bề mặt sạch cho đến khi khô hẳn. Việc làm khô mất từ 1 đến 6 tháng, tùy thuộc vào độ ẩm và số lượng vật liệu. Một khi vỏ cây bần đủ khô, chúng sẽ trải qua một vài công đoạn, bắt đầu bằng việc đun sôi diễn ra trong 12 tiếng, trong những chiếc thùng thép lớn không gỉ.
Đun sôi để khử trùng cũng như làm mềm vỏ cây, đồng thời giúp dễ dàng định hình nút chai. Sau khi được phân loại, nhà sản xuất sẽ chọn ra những tấm vỏ cây chất lượng để sản xuất nút bần tự nhiên. Về phần những tấm vỏ kém chất lượng hơn, chúng sẽ được nghiền nát để sản xuất những loại nút bần khác như nút bần gỗ ép hay nút bần hình cây nấm.
Nút bần có thể được tạo hình thủ công hoặc bằng máy công nghiệp tự động. Sau đó, nút chai rượu sẽ được làm sạch, khử trùng và sấy khô thêm một lần nữa. Cuối cùng, các nút bần sẽ được sắp xếp theo chất lượng đóng gói và vận chuyển cho các nhà máy đóng chai và nhà máy rượu vang.
Nút bần chất lượng cao hoạt động như một rào cản tự nhiên, cho phép một lượng oxy nhỏ tương tác với rượu khi trưởng thành trong chai. Trao đổi oxy được kiểm soát này là rất cần thiết cho sự phát triển của rượu vang, giúp làm mềm tanin, tích hợp hương vị và tăng cường sự phức tạp.
Tuy nhiên, việc tiếp xúc với oxy quá mức, thường bị gây ra bởi một nút chai lỗi hoặc nút chai chất lượng kém, có thể dẫn đến quá trình oxy hóa, dẫn đến mùi thơm và hương vị không như mong muốn, cuối cùng là làm hỏng rượu vang. Hơn nữa, độ co giãn và khả năng không thấm nước của nút bần là rất quan trọng để ngăn ngừa rò rỉ và bảo vệ rượu vang khỏi các chất gây ô nhiễm bên ngoài như vi khuẩn và nấm mốc.
Nút đậy chai rượu vang bị hỏng có thể để lọt không khí và tạp chất vào chai, làm tổn hại đến chất lượng và thời hạn sử dụng của rượu. Không chỉ vậy, nút bần có thể tạo ra chất gây ô nhiễm rượu vang, gây ra bởi một hợp chất hóa học gọi là TCA (2,4,6-trichloroanisole), có thể ảnh hưởng xấu đến chất lượng rượu vang.
Ngay cả ở nồng độ cực thấp, TCA có thể tạo ra nấm mốc và khiến rượu không thể sử dụng được. Mặc dù đã có những tiến bộ trong việc sản xuất nút bần, đây vẫn là một mối quan tâm đối với các nhà sản xuất rượu vang và người tiêu dùng. Trong những năm gần đây, các nút chai rượu vang thay thế như nắp vặn và nút chai tổng hợp đã trở nên phổ biến khi chúng cung cấp hiệu suất phù hợp hơn và loại bỏ nguy cơ tạo ra chất gây ô nhiễm.
Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa truyền thống vẫn cho rằng nút bần tự nhiên là lựa chọn cao cấp nhất bởi chúng tác động được vào tiềm năng lão hóa của rượu.
Với rất nhiều loại nút rượu vang khác nhau có sẵn, không dễ để quyết định loại nào tốt nhất cho bộ sưu tập rượu vang của bạn. Dưới đây là 3 loại nút chai rượu phổ biến nhất mà bạn có thể tham khảo để thay thế cho những chiếc nút chai bị hỏng của mình.
Một cây bần cần 25 năm đầu tiên để đạt được kích thước tốt và có thể thu hoạch vỏ cây làm nút chai rượu lần thứ nhất. Tuy nhiên lần đầu thu hoạch luôn luôn đem lại sản phẩm kém chất lượng và thường được nghiền hoặc làm sản phẩm khác. Sau đó, cây sẽ được thu hoạch thêm khoảng 10 – 15 lần nữa tùy cây, cách 9 năm thu hoạch 1 lần. Đôi khi, những chiếc đồ khui rượu vang cũng được làm phần cán bằng loại gỗ làm nút chai rượu vang này.
